Het belang van passend onderwijs voor hoogbegaafde kinderen

Het reguliere onderwijssysteem is ontworpen met het gemiddelde kind in gedachten. Hoewel dit voor veel leerlingen goed werkt, laat het een specifieke groep vaak in de steek: hoogbegaafde kinderen. Deze kinderen hebben unieke behoeften en uitdagingen die het standaard curriculum niet altijd kan accommoderen. Het gevolg? Veel hoogbegaafde kinderen voelen zich niet thuis in het reguliere onderwijs en lopen het risico uit te vallen.

De kenmerken van hoogbegaafdheid

Hoogbegaafde kinderen worden gekenmerkt door een unieke combinatie van cognitieve, emotionele, sociale en gedragsmatige eigenschappen:

• Cognitieve kenmerken: Een hoog IQ, snelle informatieverwerking, sterke analytische vaardigheden en een creatief denkvermogen. Ze leren vaak op hun eigen voorwaarden en hebben een sterke voorkeur voor autonomie.

• Emotionele kenmerken: Grote gevoeligheid, een sterk rechtvaardigheidsgevoel, perfectionisme en intense emoties. Deze kinderen hebben vaak een diep empathisch vermogen en denken al jong na over grote levensvragen.

• Sociale kenmerken: Ze voelen zich vaak meer thuis bij oudere of gelijkgestemde leeftijdsgenoten en hebben een sterke behoefte aan autonomie. Leiderschapskwaliteiten en een natuurlijke nieuwsgierigheid kenmerken hen.

• Gedragsmatige kenmerken: Ze hebben een lage tolerantie voor herhaling, tonen uitstelgedrag bij saaie taken en hebben een sterke voorkeur voor uitdagende opdrachten.

• Fysieke en sensorische kenmerken: Ze zijn vaak gevoelig voor prikkels en hebben een hoge energie, gecombineerd met overgevoeligheden (zoals beschreven in Dabrowski's theorie van "overexcitabilities").
  

Overzicht kenmerken hoogbegaafdheid

Onderzoek toont aan dat deze unieke kenmerken een uitdaging vormen binnen een standaard onderwijssysteem. dat deze kinderen zich vervelen in een omgeving die niet aansluit bij hun leerstijl en behoeften (Neihart et al., 2015). Wanneer ze niet voldoende worden uitgedaagd, kunnen ze gedemotiveerd raken en gaan onderpresteren. Dit fenomeen wordt vaak "onderpresteren bij hoogbegaafden" genoemd, waarbij kinderen ver onder hun potentieel presteren omdat ze niet de juiste stimulans krijgen.

De uitdagingen hoogbegaafheid in het reguliere onderwijs

1. Gebrek aan Uitdaging: Het standaard curriculum biedt vaak onvoldoende diepgang en uitdaging voor hoogbegaafde leerlingen.

2. Structuurgericht Onderwijs: Veel scholen werken met vaste structuren en een lineaire aanpak, terwijl hoogbegaafde kinderen baat hebben bij flexibiliteit en top-down leren.

3. Sociale Ongemakkelijkheid: Hoogbegaafde kinderen voelen zich soms sociaal geïsoleerd omdat hun interesses en manier van denken afwijken van hun leeftijdsgenoten.

4. Onbegrip: Leraren missen vaak de training of middelen om hoogbegaafde leerlingen effectief te begeleiden.

Een ander opvallend probleem is de ongelijkheid in ondersteuning binnen het onderwijs. Voor kinderen die moeite hebben met leren, zijn er tal van interventies en programma’s beschikbaar. Maar voor kinderen met een bovengemiddeld IQ en andere kenmerken van hoogbegaafdheid, is er veel minder passend onderwijs. Dit heeft grote gevolgen: naar schatting is 25-40% van de thuiszitters in Nederland hoogbegaafd (SLO, 2020).

Passend onderwijs voor hoogbegaafde kinderen

Om hoogbegaafde kinderen te ondersteunen, is het essentieel dat hun onderwijs wordt afgestemd op hun behoeften. Dit omvat onder andere:

• Verrijkingsprogramma's: Meer complexe en uitdagende opdrachten die verder gaan dan de standaardstof.

• Versnelde Leren: De mogelijkheid om sneller door de stof te gaan of onderdelen over te slaan.

• Sociale Ondersteuning: Een omgeving waarin ze zich sociaal geaccepteerd voelen en gelijkgestemden kunnen ontmoeten.

• Traumasensitiviteit: Een benadering die rekening houdt met eventuele negatieve ervaringen uit het verleden.

De rol van ouders en scholen

Ouders kunnen een sleutelrol spelen in het herkennen van de behoeften van hun kind. Het is belangrijk om signalen van verveling, frustratie of terugtrekking serieus te nemen en het gesprek met de school aan te gaan. Scholen kunnen op hun beurt profiteren van het implementeren van aanpassingen zoals verrijkingsprogramma’s of het aanbieden van mentorprogramma's voor hoogbegaafde leerlingen.

Het belang van bewustwording

Een beter begrip van de unieke behoeften van hoogbegaafde kinderen is cruciaal om hen te helpen hun volledige potentieel te bereiken. Door kennis te delen over hoogbegaafdheid en de uitdagingen die daarmee gepaard gaan, kunnen we bijdragen aan een onderwijssysteem dat beter aansluit bij alle leerlingen.

Ontdek de mogelijkheden van EigenReis

Bij EigenReis bieden we een unieke benadering van onderwijs die aansluit bij de behoeften van hoogbegaafde kinderen. Ons programma EigenReis Hoogbegaafd combineert diepgaand en verrijkend onderwijs met ondersteuning vanuit de OuderAcademie. Dit programma is inzetbaar voor ouders die zelfstandig onderwijs willen verzorgen en voor scholen of samenwerkingsverbanden als onderdeel van EigenReis Digitaal Afstandsonderwijs, met begeleiding van professionele LeerCoaches.

Bronnen:

• Neihart, M., Reis, S. M., Robinson, N. M., & Moon, S. M. (2015). The Social and Emotional Development of Gifted Children: What Do We Know?

• Reis, S. M., & Renzulli, J. S. (2004). Current research on the social and emotional development of gifted and talented students: Good news and future possibilities.

• VanTassel-Baska, J., & Brown, E. F. (2007). An analysis of gifted education curriculum models.

• SLO (2020). Passend onderwijs voor thuiszitters: De positie van hoogbegaafden.